Καλωσορίζουμε στο Εntospolis.gr την κ. Ελένη Παπαδάκη
Καθηγήτρια Αιματολογίας και Διευθύντρια της Αιματολογικής Κλινικής ΠΑΓΝΗ και της ΔηΤΟΒ Κρήτης και την ευχαριστούμε για τον χρόνο της!
Το κλινικό της έργο αφορά σε όλο το φάσμα της Αιματολογίας και το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζεται στα Σύνδρομα Μυελικής Ανεπάρκειας και κυρίως στις χρόνιες ουδετεροπενίες.
Έχει συντονίσει μεγάλο αριθμό εθνικών και διεθνών ερευνητικών προγραμμάτων.
-Πόσο έχει προχωρήσει η επιστήμη στην αντιμετώπιση των αιματολογικών κακοηθειών;
Η πρόοδος είναι πραγματικά αλματώδης. Η σύγχρονη θεραπευτική στο πεδίο αποσκοπεί στο να περιοριστεί κατά το δυνατό η χημειοθεραπεία με τις συνήθεις συστηματικές παρενέργειες και να χρησιμοποιούνται φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένες μοριακές βλάβες που χαρακτηρίζουν τη νόσο (πχ οξείες λευχαιμίες και μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα), που αναστέλλουν σηματοδοτικά μονοπάτια (πχ χρόνιες και οξείες λευχαιμίες, μυελοϋπερπλαστικά και μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, πολλαπλούν μυέλωμα) ή δρουν ανοσοτροποποιητικά (πχ πολλαπλούν μυέλωμα).
Επίσης, οι σύγχρονες θεραπείες στοχεύουν στην ενεργοποίηση του ίδιου του ανοσολογικού συστήματος του ασθενούς. Αυτό γίνεται είτε με ειδικά αντισώματα που συνδέουν τα παθολογικά κύτταρα με τα κυτταροτοξικά κύτταρα του οργανισμού, είτε με χρησιμοποίηση των λεμφοκυττάρων του ίδιου του ασθενούς που τροποποιούνται να αναγνωρίζουν και να καταπολεμούν τα παθολογικά κύτταρα (CAR-T κύτταρα).
Οι θεραπείες αυτές εφαρμόζονται σε λεμφώματα, οξείες λευχαιμίες και πολλαπλούν μυέλωμα και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε ανθεκτικές μορφές της νόσου που άλλοτε οδηγούσαν σε θάνατο του ασθενούς.
Στην Αιματολογική Κλινική του ΠαΓΝΗ εφαρμόζουμε όλες αυτές τις νέες θεραπείες.
-Οι προληπτικές εξετάσεις σημαίνουν απαραίτητα έγκαιρη διάγνωση και σίγουρη θεραπεία;
Στα αιματολογικά νοσήματα δεν υπάρχει ειδική προληπτική εξέταση όπως πχ η μαστογραφία για τον καρκίνο του μαστού, η κολονοσκόπηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, το pap-test για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κλπ.
Συνιστάται μία γενική αίματος ανά 6-μηνο που μερικές φορές μπορεί να δώσει ενδείξεις ή να αποδείξει κάποιο αιματολογικό νόσημα.
-Έχουν βελτιωθεί οι τεχνικές μεταμόσχευσης (αυτόλογης και αλλογενούς.) ;
Παράλληλα υπάρχει η δυνατότητα χρησιμοποίησης, εκτός από τον μυελό των οστών, αίματος του ομφάλιου λώρου”.
Μιλήστε μας γι αυτό.
Η μεταμόσχευση με αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα αποτελεί συχνά τη μόνη θεραπεία για την ίαση ασθενών με ορισμένα αιματολογικά νοσήματα. Η μεταμόσχευση είναι δύο ειδών, αυτόλογη και αλλογενής. Στην αυτόλογη χρησιμοποιούνται τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, εφαρμόζεται κυρίως στα λεμφώματα και στο πολλαπλούν μυέλωμα και αποσκοπεί στην στήριξη της αιμοποίησης του ασθενούς μετά από υψηλή δόση χημειοθεραπείας.
Στην αλλογενή χρησιμοποιούνται αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα από ιστοσυμβατό συγγενή (αδελφό/αδελφή) ή μη-συγγενή (από την παγκόσμια Δεξαμενή) δότη, εφαρμόζεται κυρίως στις οξείες λευχαιμίες και στα σύνδρομα δυσπλασίας ή ανεπάρκειας μυελού και αποσκοπεί στην αναγέννηση του μυελού των οστών από τα φυσιολογικά κύτταρα του δότη.
Υπάρχουν μεγάλες εξελίξεις και στο πεδίο των μεταμοσχεύσεων και κυρίως στην ανοσοκατασταλτική θεραπεία που λαμβάνει ο ασθενής μετά την αλλογενή μεταμόσχευση, ώστε πλέον γίνονται πολύ συχνά απλοταυτόσημες μεταμοσχεύσεις. Πρόκειται για μεταμοσχεύσεις με συμβατότητα 50% που διενεργείται από αδελφό/αδελφή ή από τους γονείς του ασθενούς.
Στις αλλογενείς μεταμοσχεύσεις πηγή αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων είναι (α) ο μυελός των οστών, (β) το αίμα στο οποίο έχουν κινητοποιηθεί τα κύτταρα του μυελού, και (γ) το ομφαλικό αίμα. Το ομφαλικό αίμα είναι το αίμα που απομένει στον ομφάλιο λώρο μετά την απομάκρυνση του νεογνού. Συλλέγεται με παρακέντηση της ομφαλικής φλέβας του ομφάλιου λώρου και δεν έχει καμία επίπτωση στη μητέρα ή στο νεογνό αφού συλλέγεται μετά τον τοκετό. Το ομφαλικό αίμα είναι πλούσιο σε αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα αντίστοιχα με αυτά του μυελού των οστών, συλλέγεται σε ασκό και μεταφέρεται σε ειδική Τράπεζα ομφαλικού αίματος για επεξεργασία και φύλαξη αν κριθεί κατάλληλο με βάση τον αριθμό και την ποιότητα των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων που περιέχει.
-Ποια η σημασία της δωρεάς μυελού και ομφάλιου λώρου για δημόσια χρήση;
Υπάρχουν δύο είδη Τραπεζών φύλαξης του ομφαλικού αίματος, οι Δημόσιες και οι Ιδιωτικές. Στις Δημόσιες Τράπεζες η φύλαξη γίνεται δωρεάν και πρόκειται για δωρεά για οποιοδήποτε ασθενή με αιματολογικό νόσημα ανά τον κόσμο βρεθεί συμβατός ή για κάποιον ιστοσυμβατό ασθενή της οικογένειας του δότη. Στις Ιδιωτικές Τράπεζες η φύλαξη γίνεται με αντίτιμο για το ίδιο το παιδί ή την οικογένεια.
Η προώθηση της ιδέας της δωρεάς ομφαλικού αίματος στις Δημόσιες Τράπεζες δεν γίνεται για αλτρουιστικούς αλλά για ιατρικούς λόγους. Συγκεκριμένα, ενώ το ομφαλικό αίμα από τις Δημόσιες Τράπεζες χρησιμοποιείται ευρύτατα (περίπου 2.500 μεταμοσχεύεις με ομφαλικό αίμα ανά έτος) για τη μεταμόσχευση ασθενών με αιματολογικά, μεταβολικά νοσήματα και ανοσοανεπάρκειες, το ομφαλικό αίμα για αυτόλογη χρήση από Ιδιωτικές Τράπεζες χρησιμοποιείται εξαιρετικά σπάνια έως καθόλου. Κι αυτό, γιατί στα γενετικά/κληρονομικά νοσήματα και στην οξεία λευχαιμία που είναι η κύρια ένδειξη της αλλογενούς μεταμόσχευσης, η χρήση αυτόλογου μοσχεύματος είναι αυστηρή αντένδειξη. Το αυτόλογο μόσχευμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην απλαστική αναιμία όταν δεν υπάρχει αλλογενής δότης, όμως χρειάζεται έλεγχο μήπως περιέχει γενετική βλάβη και γενικά πρόκειται για εξαιρετικά σπάνιο νόσημα.
Συνιστάμε λοιπόν ανεπιφύλακτα, την φύλαξη ομφαλικού αίματος σε Δημόσιες Τράπεζες για αλλογενή χρήση. Και βέβαια, προτρέπουμε όλους τους νέους ανθρώπους να γίνουν Δότες μυελού των οστών. Αυτή τη στιγμή στην Παγκόσμια Δεξαμενή υπάρχουν καταχωρημένοι πάνω από 40.000.000 δότες μυελού και πάνω από 800.000 μονάδες ομφαλικού αίματος στις Δημόσιες Τράπεζες.
Μελέτες μας στην Αιματολογική Κλινική-Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Βλαστοκυττάρων Κρήτης (https://www.cordbloodbankcrete.gr/) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ έχουν δείξει ότι ο πληθυσμός της Κρήτης έχει ιδιαιτερότητες ως προς τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας με αποτέλεσμα να μην βρίσκουμε εύκολα μόσχευμα από την Παγκόσμια Δεξαμενή Δοτών και Δημόσιων Τραπεζών. Έχει, επομένως, μεγάλη σημασία να αυξάνονται οι Δότες μυελού και οι μονάδες ομφαλικού αίματος από την Κρήτη, στην Παγκόσμια Δεξαμενή, ώστε να καλύπτονται οι ασθενείς μας που πρέπει να μεταμοσχευτούν.
–Γίνεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τους αιματολογικούς καρκίνους, τις επιπτώσεις τους για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους και τα πολλαπλά προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι ασθενείς ;
Υπάρχουν ενημερωτικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται από Συλλόγους εθελοντών και ασθενών, όμως υπάρχει πάντα περιθώριο ευρύτερης ενημέρωσης. Έτσι, σας ευχαριστούμε που με το δημοσίευμά σας αυτό συμβάλλετε στην ευρύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τα αιματολογικά νοσήματα.
Στην Αιματολογική Κλινική του ΠαΓΝΗ αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς που προορίζονται για αυτόλογη μεταμόσχευση και για κυτταρικές και άλλες ειδικές θεραπείες, όλης της Κρήτη. Έτσι, οι ασθενείς και οι οικογένειές τους δεν μετακινούνται εκτός Κρήτης.
Αυτό το θεωρούμε σημαντικό γιατί οι θεραπείες των αιματολογικών νοσημάτων είναι μακροχρόνιες και το να μένουν οι ασθενείς και οι οικογένειές τους σε οικείο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικό από πρακτικής και ψυχολογικής πλευράς.
-Στην φωταγώγηση της περιφέρειας Κρήτης για την Παγκόσμια Ημέρα Ομφαλικού Αίματος δηλώσατε ότι “Η Παγκόσμια αυτή ημέρα μας δραστηριοποιεί όλους πιο ενεργά ώστε ν’ αναδείξουμε την χρησιμότητα του ομφαλικού αίματος αλλα και τον ρόλο των Δημοσίων Τραπεζών μέσα στο δημόσιο σύστημα υγείας.”
Πιστεύετε ότι βρίσκει αντίκρισμα;
Η 15η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Ομφαλικό Αίμα και γίνονται διάφορες εκδηλώσεις ανά τον κόσμο. Κι εμείς, όπως κάθε χρόνο, διοργανώσαμε ποικίλες εκδηλώσεις (https://www.crete.gov.gr/evdomada-enimerosis-gia-ta-vlastokyttara-apo-tin-dimosia-trapeza-omfalikon-vlastokyttaron/) όπως η φωταγώγηση των κτιρίων της Περιφέρειας στο Ηράκλειο, Χανιά και Νότιο Αιγαίο, επίσκεψη μαθητών Β’ Λυκείου στο χώρο της Δημόσιας Τράπεζά μας για ενημέρωση, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηρακλείου, καθώς και εικονική Έκθεση ζωγραφικής αφιερωμένη στο ομφαλικό αίμα από φοιτητές/γιατρούς του δικού μας και άλλων Πανεπιστημίων. Πιστεύουμε ότι όλες αυτές οι εκδηλώσεις ευαισθητοποιούν τους μελλοντικούς γονείς να δωρίσουν ομφαλικό αίμα.
Φέτος μάλιστα, εκτός από τη χρήση του ομφαλικού αίματος για τις μεταμοσχεύσεις, θέλουμε να επικοινωνήσουμε και άλλες εφαρμογές του ομφαλικού αίματος για τις οποίες η Τράπεζά μας βραβεύτηκε με Health Care Award (https://www.cordbloodbankcrete.gr/?p=6666). Συγκεκριμένα, δημιουργούμε γέλη από πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια από μονάδες ομφαλικού αίματος που είναι ακατάλληλες για μεταμόσχευση. Τη γέλη, τη χρησιμοποιούμε σε συνεργασία με τους Αγγειοχειρουργούς του ΠαΓΝΗ, για τη θεραπεία ελκών διαβητικών ασθενών. Έτσι, όλες οι μονάδες ομφαλικού αίματος που φθάνουν στην Τράπεζά μας θα έχουν κάποια εφαρμογή για την Υγεία των ασθενών.
-Με βάση πρόσφατα δημοσιεύματα για τις παθογένειες του συστήματος Υγείας στην Κρήτη και συγκεκριμένα στα νοσοκομεία μας που εντοπίζετε εσείς το πρόβλημα και τι κινήσεις μπορεί να κάνει η πολιτεία για την επίλυση τους;
Πιστεύω πολύ στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας το οποίο υπηρετώ σε όλη την διάρκεια της επαγγελματικής ζωής μου στην Ιατρική. Χωρίς ισχυρό Δημόσιο Σύστημα ούτε το Ιδιωτικό μπορεί να επιβιώσει. Δυστυχώς πολλά χρόνια τώρα το Δημόσιο Σύστημα είναι παραμελημένο από πλευράς αριθμού ιατρικού, νοσηλευτικού, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού. Υπήρξε η προσωρινή ενίσχυση στην περίοδο covid όμως αυτό εξυπηρέτησε συγκεκριμένες ανάγκες και ειδικότητες.
Σημαντικό πρόβλημα, ίσως το πιο σημαντικό, είναι επίσης ο χαμηλός μισθός των γιατρών σε σημείο που σε διεθνείς συναντήσεις πραγματικά ντρεπόμαστε να αναφέρουμε τους μισθούς μας σε σχετικές συζητήσεις με τους συναδέλφους του εξωτερικού. Τα οργανογράμματα των Νοσοκομείων δεν έχουν ανανεωθεί με αποτέλεσμα να καλύπτονται οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες με επικουρικό προσωπικό που όμως αποτελεί προσωρινή λύση, προσδίδει αβεβαιότητα και ωθεί τους νέους γιατρούς στο εξωτερικό.
Εκπαιδεύουμε δηλαδή τους γιατρούς μας με υψηλές προδιαγραφές και μετά τους χάνουμε. Και βέβαια, δεν συμφωνώ με τις χωρίς προοπτική μετακινήσεις γιατρών από κλινική σε κλινική για κάλυψη των αναγκών Νοσοκομείων. Ένας γιατρός όταν επιλέγει μία θέση κάνει τα σχέδιά του για την επαγγελματική και προσωπική ζωή του. Η Πολιτεία πρέπει να το σέβεται αυτό.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι Αρμόδιοι πρέπει να πάρουν και τις «γενναίες» αποφάσεις συνένωσης Κλινικών. Πχ θα μπορούσε να υπάρχει μία μεγάλη Αιματολογική Κλινική στο Ηράκλειο αφού υπάρχουν παραιτήσεις γιατρών, έλλειψη ειδικευομένων και καθημερινή δυσκολία λειτουργίας στο ένα Νοσοκομείο.
Αυτό προϋποθέτει οργάνωση του χώρου, άμεση προκήρυξη των θέσεων των γιατρών που παραιτούνται, ανανέωση των Οργανογραμμάτων και πρόσληψη νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού.
Η συνένωση με κανένα τρόπο δεν θα αποτελεί υποβάθμιση, αντίθετα θα οδηγήσει σε αναβάθμιση της παροχής υπηρεσιών στους ασθενείς και της ποιότητας εργασίας του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού.
-Που βρίσκετε το ερευνητικό έργο στην Ελλάδα; Υπάρχει τροχιά ανάπτυξης του;
Οι Έλληνες γιατροί, τουλάχιστον στον χώρο της Αιματολογίας που γνωρίζω καλά, είναι και πολύ καλοί ερευνητές. Στο ερευνητικό μας Εργαστήριο στην Αιματολογική Κλινική του ΠαΓΝΗ έχουμε προγράμματα από φορείς της Ελλάδος και της Ευρώπης. Άλλωστε δεν μπορείς να στέκεσαι στο διεθνή χώρο αν δεν έχεις ερευνητικό έργο. Τα ανταγωνιστικά προγράμματα στην Ελλάδα είναι λίγα, αργούν να αξιολογηθούν κι έτσι οι περισσότεροι ερευνητές αναζητούμε συνεργασίες και χρηματοδοτήσεις στο εξωτερικό. Επίσης, το σύστημα στην Ελλάδα δεν επιβραβεύει την αριστεία. Συνάδελφοι του εξωτερικού λαμβάνουν κάποια χρηματοδότηση ανά έτος από το Πανεπιστήμιό τους ανάλογα με τις δημοσιεύσεις τους. Γενικά, η επίτευξη της αριστείας στην Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο Κλινικής όσο και σε επίπεδο Έρευνας απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια σε σχέση με το εξωτερικό.
Αξίζει, ωστόσο, να αναφέρω μία εθνική πρωτοβουλία σε επίπεδο Αιματολογίας/Ογκολογίας που προάγει την έρευνα εις όφελος της θεραπείας των ασθενών. Πρόκειται για χρηματοδότηση από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για την ανάπτυξη της Ιατρικής Ακριβείας στην Ελλάδα. Θα αναπτυχθούν δηλαδή εξειδικευμένες μοριακές εξετάσεις για αναζήτηση μεταλλάξεων που σχετίζονται με την πρόγνωση και θεραπεία ασθενών με κακοήθειες.
Η χρηματοδότηση ξεκίνησε το 2018 και συνεχίζει από το 2023, μετά από διακοπή ενός έτους. Η Κλινική μας συμμετέχει στην πρωτοβουλία αυτή και πιστεύουμε ότι θα προωθήσει περαιτέρω την έρευνα στο πεδίο της Αιματολογίας.
Σας ευχαριστώ!
Ακολουθήστε το Entospolis στο Facebook
